Zegar biologiczny – Co to jest? Jak go przestawić?

Czytelniku! pamiętaj, że wszystkie informacje i porady zawarte na naszym portalu nie zastąpią indywidualnej konsultacji z fachowcem/lekarzem. Stosowanie treści zawartych na naszym blogu w praktyce każdorazowo powinno być konsultowane z specjalistą o odpowiednich kwalifikacjach. Redakcja i wydawca portalu nie ponoszą odpowiedzialności ze stosowania porad zamieszczanych na stronie.

Rytm biologiczny jest niezwykle ważny, choć często ignorowany. Zegar biologiczny z kolei pozwala na prawidłowe funkcjonowanie w naturalnym rytmie. Jak przestawić zegar biologiczny, by żyć zgodnie ze zdrowymi nawykami? Sprawdź kilka wskazówek i zacznij już dziś!

Zegar biologiczny – co to takiego?

Zegar biologiczny bywa również nazywany rytmem biologicznym. Na rytmy biologiczne składa się cała grupa procesów biochemicznych. To właśnie dzięki nim możliwy jest pomiar czasu i zsynchronizowanie różnorodnych procesów życiowych z warunkami, jakie panują w środowisku zewnętrznym. Do procesów tych zaliczamy np. wzrost, oddychanie, odżywianie, wydalanie i rozmnażanie się. W praktyce to właśnie zegar biologiczny człowieka powoduje, że jest on w stanie funkcjonować w ściśle określonym rytmie, nawet jeśli zostanie pozbawiony zewnętrznych bodźców.

Dla przykładu osoba, u której zaburzenia rytmu dobowego związane są z pracą zmianową, będzie w stanie podejmować normalną aktywność, gdyż wcześniej miała już ona do czynienia z naturalnym rytmem środowiskowym i nauczyła się żyć zgodnie ze ściśle określonym schematem. Można powiedzieć, że nasz dobowy rytm życia rozpoczyna się w momencie, gdy promienie słoneczne docierają do naszej siatkówki, dając organizmowi informacje, że właśnie rozpoczął się nowy dzień.

Rytmy biologiczne człowieka

Zegar biologiczny organizmu determinuje jego rytm biologiczny. Ten z kolei wiąże się z następowaniem po sobie zjawiska dnia i nocy, co z kolei wypływa z ruchu okrężnego ziemi. Rytm biologiczny to najczęściej właśnie rytm dobowy, choć istnieje również rytm biologiczny roczny. Jest on związany tym razem z obiegiem Ziemi wokół słońca. Jak wiadomo, jego wynikiem jest występowanie po sobie kolejnych dni, miesięcy i pór roku.

Na co wpływa rytm biologiczny? Rytm dobowy organizmu, jeśli nie jest niczym zakłócony, określa np. fazy aktywności i snu w ciągu doby. Z kolei miesięczny rytm powoduje chociażby, że kobieta dostaje okres raz w miesiącu. Cykl biologiczny dotyczy jednak nie tylko ludzi, ale również i zwierząt. Jak ujawnia się on u różnych gatunków?

Dla przykładu niedźwiedź zapada w sen zimowy, gdy nadchodzą pierwsze mrozy, a ptaki sezonowo migrują do ciepłych krajów, by powrócić z nich wraz z nastaniem wiosny. Wszystko to nie dzieje się przypadkiem, a biologiczny zegar ma ogromne znaczenie w codziennym funkcjonowaniu zarówno ludzi, jak i zwierząt.

Jak przestawić zegar biologiczny?

Dobowy rytm człowieka jest niezwykle istotny, a jego odkrycie stanowi podstawę prawidłowego funkcjonowania na co dzień, przynosząc również szereg korzyści w różnego rodzaju problemach i chorobach. W tej grupie znalazły się np. zaburzenia snu i nastroju, nadwaga, a nawet nowotwory. Wiemy już co to jest zegar biologiczny, pora więc poznać kilka metod na to, by go naprawić. Zadanie rozpoczyna się już rano, gdy pierwsze promienie słońca docierają do naszej siatkówki. Ważne jest, aby w tym momencie nie odwlekać tego, co nieuniknione, czyli rozpoczęcia nowego dnia. Często dobrym rozwiązaniem jest zapalenie światła, co zasygnalizuje organizmowi, że dzień już się zaczął i pora rozpocząć aktywność.

Rytm dobowy człowieka opiera się również na kilku powtarzanych czynnościach. Jednym z nich są np. posiłki, które warto spożywać regularnie, unikając tłustych i sycących potraw przed snem, co zaburzyć może nocny odpoczynek. Stopniowy relaks i przygotowanie do zapadnięcia w sen, należy rozpocząć na godzinę przed położeniem się do łóżka. Jak to zrobić? Wystarczy przyciemnić światła, wyłączyć telefon i wziąć ciepłą kąpiel, która rozluźni napięte mięśnie i zrelaksuje po ciężkim dniu.

Jak ustawić swój zegar biologiczny – 5 porad!

Jak przestawić zegar biologiczny, by poczuć się znacznie lepiej i odzyskać utraconą witalność? Przede wszystkim należy zdać sobie sprawę, że wszystkie sekrety biologicznego zegara mieszczą się w jednym słowie – rutyna. To właśnie ona sprawia, że nasz dzień jest przewidywalny i naturalny. Rutyna pozwala uspokoić się wiedząc, co czeka nas w następnych godzinach upływającego dnia. Warto skupić się na niej, by cykl dobowy powrócił na właściwy tor. W tym celu warto skorzystać z naszych porad:

1. Ustal, o której godzinie chcesz się budzić i dostosuj do tego cykl dnia. Budzik biologiczny pokaże ci, o której godzinie potrzebujesz się budzić. Wystarczy przez kilka dni nie ustawiać tradycyjnego budzika, by przekonać się, ile snu ci potrzeba. Pamiętaj również, by po przebudzeniu wypić szklankę wody, a 30 minut później zjeść sycące śniadanie.
2. Unikaj ciężkich posiłków przed snem. Mogą one zakłócić odpoczynek nocny, a jak wiadomo, biologiczne znaczenie snu jest olbrzymie.
3. Kładź się spać o stałej godzinie. Przed snem odłóż telefon, przygaś światła i zrelaksuj się w ulubiony sposób.
4. Dbaj o równowagę hormonalną – spaceruj w słońcu i ćwicz, naucz się kontrolować emocje i zmniejszać stres, znajdź chwilę czasu na relaks w ciągu dnia i przytul się do osoby, którą kochasz. Wszystko to zapewni twojemu organizmowi wystarczającą dawkę hormonów – endorfin, dopaminy, oksytocyny i serotoniny.
5. Zrównoważ światło – po przebudzeniu zaaplikuj swoim oczom nieco więcej promieni słonecznych, odsłaniając zasłony czy rolety. Z kolei na 3 godziny przed snem wyłącz telewizor, telefon i inny sprzęt elektroniczny.

Wszystko to spowoduje, że twój zegar biologiczny unormuje się, a ty szybko poczujesz różnicę w codziennym funkcjonowaniu.

Dlaczego prawidłowy rytm biologiczny jest ważny?

Zegar biologiczny mężczyzny i kobiety ma wyjątkowe znaczenie. Wystarczy pomyśleć, jak czujemy się po nieprzespanej nocy. Rozregulowanie zegara biologicznego prowadzi do zaburzeń nastroju, chorób i nałogów. Problem nasila się zwłaszcza u osób, które pracują zmianowo. Jak pokazują badania, są one znacznie bardziej narażone na rozwój cukrzycy typu 2, występowanie chorób sercowo-naczyniowych oraz otyłości, insulionooporności i nadciśnienia. Wynika to m.in. z braku światła słonecznego i zaburzenia rytmu snu i aktywności.

Konsekwencje rozstrojenia zegara biologicznego

Zagadnienie dotyczące tego, jak przestawić zegar biologiczny, jest niezwykle istotne. Dlaczego? Bo jego rozstrojenie niesie ze sobą poważne konsekwencje dla ludzkiego organizmu. Jego zakłócenie sprzyja rozwojowi wielu chorób i schorzeń, takich jak choroby układu nerwowego, cukrzyca i choroby serca. Co więcej, zegar biologiczny narządów może wpłynąć również na wygląd naszej sylwetki, co – jak wiadomo – przyczynia się często do samooceny i jakości relacji międzyludzkich. Zagadnienie to jest tak ważne, że jego odkrycie uhonorowane zostało nagrodą Nobla. Jak się bowiem okazało, rytm okołodobowy determinuje utrzymanie smukłej sylwetki, a jego zaburzenie prowadzi do otyłości.

Przypisy

Cymborowski, Geny zegara biologicznego, t. 48, nr 1, 199, „Kosmos. Problemy nauk biologicznych”, 1999, s. 40-60